يادگيري صحبت كردن يكي از هيجان‌انگيزترين كارهايي است كه كودكان انجام مي‌دهند. اين اتفاق خود به خود مي‌افتد؛ آنقدر كه حتي خودتان بسياري مواقع متوجه پيشرفت آنها نمي‌شويد. در چند سال نخست زندگي، نوزاد گريان شما به كودك كنجكاوي تبديل مي‌شود كه مدام از شما سوال مي‌پرسد، براي شما قصه مي‌گويد و احساسات واقعي‌اش را براي شما بيان مي‌كند. مردم معمولاً در مورد اينكه چگونه كودكان حرف زدن را ياد مي‌گيرند، كنجكاوند.

در سه‌ چهار سال اوليه زندگي، كودكان همه چيزهاي اصلي و ضروري را براي صحبت كردن ياد مي‌گيرند؛ بدون آنكه درسي به آنها داده شود. در واقع، تمام كودكان زبان را ياد مي‌گيرند. فرقي نمي‌كند چه زباني باشد: انگليسي، عربي، پرتغالي، اسپانيولي و ... زبان يكي از ويژگي‌هاي غريزي و ذاتي است و پتانسيل آن در تمام انسان‌ها وجود دارد. چيزي كه ما مي‌دانيم، اين است كه كودكان زبان را به سرعت ياد مي‌گيرند. آنها با برخي از مكانيزم‌ها متولد مي‌شوند كه باعث مي‌شوند اين تغييرات در كودكان به وجود آيد. مهم‌ترين تغييرات كه باعث رشد زباني كودكان مي‌شوند، در اوايل زندگي نوزاد شروع مي‌شوند؛ اما مهارت‌هاي زباني در بزرگسالي رشد و شكوفايي مي‌يابند. 

نقش شما در اين فرايند

در ابتدا، نوزاد شما براي برطرف كردن نيازهاي اصلي‌اش از ابزاري مثل گريه كردن استفاده مي‌كند؛ اما چند ماه بعد شروع به استفاده از صداها و كلمات ساده مي‌كند. چيزي كه او نياز دارد، محرك است و او محرك‌هاي مورد نيازش را از اطرافيان خود به دست مي‌آورد. توجه، علاقه و حرف زدن با كودك، آن چيزي را كه براي شروع نياز دارد، فراهم مي‌كند. اغلب پدر و مادرها نياز به آموزش در اين زمينه ندارند؛ چرا كه از همان بدو تولد نوزاد و نخستين لحظه‌اي كه چشم در چشم او مي‌دوزند، ارتباط برقرار كردن و حرف زدن با او را آغاز مي‌كنند. 

چرا حرف زدن با نوزاد تا اين اندازه اهميت دارد؟

تحقيقات نشان مي‌دهند كه حرف زدن با نوزاد اهميت بسياري دارد. اخيراً مهارت‌هاي كلامي نوزادان در كشورهاي بزرگ، مثل كانادا و آمريكا كاهش يافته و علت آن كاهش ارتباط كلامي والدين با كودكان 3-1 ساله است. به دلايل فراوان، از جمله مشغله‌هاي كاري، مسئوليت نگهداري از كودكان معمولاً به پرستارها واگذار مي‌شود و معمولاً پرستارها وقت كمتري را صرف حرف زدن با كودكان مي‌‌كنند. از طرفي، پدر و مادر پس از بازگشت به خانه نيز وقت كافي براي كودك‌شان نمي‌گذارند و به اندازه نياز با آنها حرف نمي‌زنند. آنها بيشتر به اسباب‌بازي‌ها و عروسك‌ها اكتفا مي‌كنند. انبوه برنامه‌هاي تلويزيوني و بازي‌هاي رايانه‌اي هر روز فاصله ميان والدين و كودكان را بيشتر مي‌كند. براي آنكه كودكان‌تان سخنوران متبحري شوند، نياز دارند كه از همان روزهاي ابتداي زندگي اين مهارت را تمرين كنند.

اصول صحبت كردن

براي آنكه بدانيد كودكان چگونه حرف زدن را ياد مي‌گيرند، بايد با عوامل مختلف آن آشنا باشيد و يكي از اين عوامل ارتباط برقرار كردن است. 

حالات

لبخندها، تماس‌هاي فيزيكي، ارتباط برقرار كردن با چشم‌ها و ... به نوزاد مي‌فهماند كه شما او را دوست داريد. حالات چهره و ايجاد تغييرات فيزيكي مهم‌ترين و اصلي‌ترين بخش ارتباط برقرار كردن با نوزاد در چند ماه نخست زندگي است. با استفاده از اين تكنيك ارتباطي منظورمان را بهتر مي‌رسانيم؛ به خصوص زماني كه از يك زبان ديگر براي ارتباط برقرار كردن استفاده مي‌كنيم. ارتباطات انسان‌ها با يكديگر براي توضيح دادن دنياي پيرامون‌شان است و كودكان با آگاهي از اين مسأله، استفاده از كلمات و جملات را آغاز مي‌كنند.
 

زبان چيست؟
به طور كلي، زبان همان چيزي است كه انسان را از حيوانات متمايز مي‌كند. سيستم استفاده از كلمات با ترتيب‌هاي معنادار، ما را قادر مي‌سازد تا افكار و عقايدمان را به طور شفاف بيان كردن و منظور ديگران را نيز دريافت كنيم. توانايي ما براي يادگيري زبان، در واقع توانايي براي خلق جملات جديد است. برخي از عبارات و جمله‌ها را بارها و بارها تكرار و در عين حال به طور مداوم جملات جديد توليد مي‌كنيم؛ جملاتي كه شايد قبلاً هيچگاه نگفته‌ايم و حتي از زبان شخص ديگري نشنيده‌ايم.

بيشتر كودكان در 5/2 سالگي با اجزاي اصلي و پيچيده سيستم زبان آشنا مي‌شوند. آنها وقتي كه صداها را با هم تركيب مي‌كنند و كلمات را به وجود مي‌آورند، قوانين صداشناسي را ياد مي‌گيرند و بعد از آن ياد مي‌گيرند كه كلمات را به درستي با هم تركيب كنند و عبارات و جملات جديد به وجود آورند (مثل توپ و بگير). اين جملات معنادار هستند و در عين مختصر بودن مفهوم را به طور كامل به شنونده مي‌رسانند.

شروع رابطه برقرار كردن

به نظر مي‌رسد كه كودكان از همان بدو تولد نه تنها با مهارت حرف زدن، بلكه با مهارت ارتباط برقرار كردن پا به اين دنيا مي‌گذارند. ارتباط برقرار كردن ابتدا با والدين شروع مي‌شود و بعد با اطرافيان گسترش مي‌يابد. كودك مدت‌ها قبل از زبان باز كردن، از طريق گريه و برخي اشارات و تغيير حالات، منظورش را به ديگران مي‌رساند. شما نيز از طريق تماس چشم، لمس كردن و لبخند زدن، با او ارتباط برقرار مي‌كنيد؛ چرا كه مي‌دانيد براي نوزاد چند روزه شما اين روش بهترين راه انتقال احساسات دروني است. او مدت‌ها پيش از آنكه حرف زدن را ياد بگيرد، دريافت احساسات و عواطف اطرافيانش را ياد مي‌گيرد.

كودكان و جملات ساده
كودكان درست زماني استفاده از جملات ساده را آغاز مي‌كنند كه مي‌خواهند معاني پيچيده‌تر را در ارتباطات‌شان به كار گيرند. مهارت‌هاي زباني آنها فقط محدود به توانايي براي گفتن نيست، بلكه نياز دارند از اين طريق آن چيزي را كه مي‌شنوند نيز بفهمند و درك كنند. يك بخش مهم زبان و يادگيري حرف زدن اين است كه گفته‌هاي ديگران را بفهميم.

آيا حيوانات نيز مي‌توانند همانند انسان‌ها، ولي به گونه‌اي متفاوت حرف بزنند؟
مشاهده رفتار و روابط حيوانات حقايق جالبي را در مورد آنها آشكار مي‌سازد: جيرجيرك آمريكايي از چهار نوع مكالمه مختلف استفاده مي‌كند و با هر يك پيغام متفاوتي را مي‌فرستد. ميمون‌ها نيز 36 نوع صدا از خود توليد مي‌كنند تا پيام خود را به ساير ميمون‌ها برسانند. زنبورها از طريق نوعي رقصي خاص، ساير زنبورها را به سمت هدف مورد نظر خود هدايت مي‌كنند. دلفين‌ها قادرند اطلاعات خاصي را به ساير دلفين‌ها انتقال دهند. مرغ مينا و طوطي زمزمه‌كنان با هم ارتباط برقرار مي‌كنند؛ اما هنوز مشخص نيست كه آيا مي‌توانند معني زمزمه‌هاي يكديگر را بفهمند يا خير. شامپانزه‌ها و گوريل‌ها بسيار شبيه انسان‌ها با هم ارتباط برقرار مي‌كنند.

توانايي آنها براي حرف زدن و رابطه برقرار كردن مانند انسان‌هاست. با آنكه نمي‌توان قوانين صداها و كلمات را به آنها ياد داد، ولي از طريق كارت، كيبورد و علائم زباني مي‌توان ارتباط برقرار كردن را به آنها آموخت برخي از شامپانزه‌ها قادرند از صداها علامت استفاده كنند؛ اما حتي باهوش‌ترين گوريل‌ها و شامپانزه‌ها فقط مي‌توانند تعداد محدودي جملات ساده را ياد بگيرند. آنها هيچ خلاقيتي در زبان ندارند؛ يعني اطلاعات و دريافت زباني آنها بعد از آموزش‌هاي فراوان به اندازه يك كودك دو ساله است.