بياشتهايي نشانه چيست؟
نوشته دکتر رضا آمرینیا متخصص تغذیه و رژیم درمان
اگر مثل بيشتر مردم هستيد، از بين رفتن اشتها فرصت خوبي براي کاهش وزنتان است، اما اگر بياشتهايي به جاي چند روز چند هفته طول بکشد و باعث آب رفتن شما شود، اين بياشتهايي علت خاصي دارد. کم خوراکي يا بي اشتهايي علامت شايعي است که ميتواند علل مختلفي داشته باشد، که بسياري از آنها اهميت چنداني ندارند.
تقريباً تمام عفونتها ميتوانند باعث بي اشتهايي شوند. مثلاً ويروس سرماخوردگي يا انفلوانزا ممکن است عامل آن باشد يا ممكن است علل جدي تري مثل سل، کم کاري غده تيروئيد، بيماريهاي قلبي يا ريوي، يا گرفتاريهاي کبدي داشته باشد. متأسفانه يکي از شايعترين علائم اخطاردهنده اوليه سرطان بي اشتهايي است که معمولاً با تغيير در حساسيت به مزهها همراه است. با اين همه بيماري تنها علت کاهش اشتها نيست. گاهي چيزي که به دليل خاصي خورده ايد، مثل يک دارو، ميتواند عامل آن باشد. آنتي بيوتيکهايي مثل اريترومايسين جوانههاي چشايي را غيرفعال کرده و باعث کندي حرکت غذا در روده شده و احساس پري بعد از خوردن غذا را طولاني ميکنند. تمام آمفتامينها - که براي کاهش وزن تجويز ميشوند - احساس گرسنگي را از بين ميبرند.
چگونه بياشتهايي كودكان را درمان كنيم؟
والدين اغلب از بياشتهايي كودكان خود گله مندند و اظهار ميدارند كه كودكانشان در مورد مواد غذايي مختلف بهانهگيري ميكنند. بياشتهايي و يا كم اشتهايي بچهها ممكن است دلايل مختلفي داشته باشد؛ والدين بايد به طرق مختلف ذائقه كودكان خود را به سمت خوردن مواد غذايي تحريك نمايند. وارد كردن برخي مواد غذايي به رژيم غذايي روزانه كودكان، ميتواند بطور طبيعي اشتهاي آنها را افزايش دهد.
والدين بايد به اين نكته توجه داشته باشند كه كاهش اشتها براي يك دوره كوتاهمدت در كودكان چندان غير معمول نيست. وجود استرس و اضطراب و يا هر تغييري در زندگي روزمره يك كودك ميتواند سبب كاهش اشتهاي وي شود همانگونه كه بروز يك بيماري ميتواند بر اشتهاي او تأثير بگذارد. برخي از بچهها در واقع دچار كم اشتهايي و يا بياشتهايي نشدهاند بلكه از غذا نخوردن بهعنوان يك حربه عليه پدر و مادر خود استفاده ميكنند!
براي تشويق كودكان به غذا خوردن، بايد از ترفندهاي مختلفي استفاده كنيد. تزئين غذاي كودك و همچنين استفاده از مواد غذايي با رنگهاي مختلف و متنوع در تشويق و ترغيب وي به غذا خوردن مؤثر است. در مورد كودكاني كه تمايلي به خوردن غذا نشان نميدهند بهتر است غذا را در حجم كم به او نشان دهيم تا بخورد و در صورت تمايل مجدداً مقدار بيشتري به او بدهيم.
ميزان مصرف مايعات در كودكان با توجه به سن آنها متغير است. سعي كنيد مصرف مايعات در كودكان پس از صرف غذا باشد نه قبل از غذا خوردن زيرا در غير اين صورت، احساس سيري خواهند كرد.
خوردن هله هوله محدود شود. برخي از والدين به اين نكته توجه ندارند كه خوردن ميانوعدههاي زياد و يا هله هوله بچهها را سير كرده و در نتيجه به هنگام صرف وعدههاي اصلي غذا تمايلي به خوردن غذا پيدا نميكنند. كارشناسان توصيه ميكنند خوردن ميانوعدهها به 2 بار در روز محدود شود. البته ميانوعدهها نيز، بايد از مواد غذايي مناسب و سالم مانند انواع ميوهها باشد نه چيپس و پفك.
داروهاي مسكن و ضدالتهاب
داروهاي مسکن و ضد التهاب مفصل ميتوانند معده را تحريک کرده و باعث تهوع و برگرداندن غذا شوند. ديژيتاليس (که يک داروي قلبي است) و داروهاي مدر (که مانع احتباس آب شده و فشار خون را پايين ميآورند) نيز ميل به غذا خوردن را کم ميکنند. گاهي چيزي غيرخوراکي مشکل ساز شده است. کمبودهاي کلي تغذيهاي ميتوانند نيروي حياتي يک اشتهاي طبيعي را تضعيف کنند. مخصوصاً اشخاص مسن ممکن است گرفتار کمبود روي در رژيم غذايي باشند که ميتواند جوانههاي چشايي را از بين ببرد.
افزايش سن و اشتها
خود پيري بر روي اشتها تأثير ميگذارد. در اشخاص مسن، سازوکار بدن آهسته ميگردد، وزن ماهيچهها کم ميشود و ضعف جسماني مانع فعاليت است. در رأس آنها، کاهش احساس چشايي و ترشحات معدي قرار دارد که همه باعث بياشتهايي ميشوند.
دلايل ديگر بياشتهايي
گاهي نيز اتفاقي در زندگي، بر اشتها تأثير ميگذارد. اگر اخيراً يک برنامه ورزشي را شروع کردهايد، ممکن است دچار بياشتهايي شويد تا بدن خود را با نيازهاي جديد تطبيق دهد. به طور کلي، سلامت رواني نقش مهمي در اشتهاي شما دارد، در هنگام گرفتاري طولاني، تنش رواني ميتواند شما را به پرخوري بکشاند. ولي فشارهاي کوتاه مدت معمولاً اشتها را از بين ميبرند، افسردگي نيز در برخي افراد باعث بياشتهايي ميشود. بياشتهايي عصبي نيز اختلالي است که در افراد مبتلا-معمولاً دختران جوان- تقريباً باعث ترک کامل غذاخوردن ميشود. بيماري وسوسه غذا خوردن دارند، ولي از ترس چاق شدن چيزي نميخورند. براي آنها نخوردن از به اندازه خوردن راحتتر است.
درمان بياشتهايي
کمي بياشتهايي جاي نگراني ندارد. اما اگر آخرين باري را که از غذا خوردن لذت بردهايد به ياد نداريد، بايد سعي کنيد عادت عادي خوردن را باز به دست آوريد. در اينجا به مواردي که بايد به آن توجه کنيد اشاره ميشود. به اندازه بخوريد. اشتهاي طبيعي دقيقاً چگونه است ؟ اشتهاي طبيعي خوردن به اندازهاي است که وزن بدن را طبيعي نگاه ميدارد. اگر اشتهاي طبيعي داريد، بايد انواعي از غذاها را بخوريد، مثلاً اشتهاي زياد به خوردن فقط گوشت، فقط اشتهاي طبيعي نيست. اگر مرتباً خود را وادار به خوردن ميکنيد، اين هم علامت خوبي نيست.
ويتامينها و مواد معدني
ويتامين بخوريد. خوردن روزانه مکمل مولتي ويتامين و مواد معدني به بازشدن اشتهاي کاهش يافته کمک ميکند و اگر کم خوردن شما باعث سوءتغذيه شده است، مواد غذايي اضافي آسيبي به شما نميرساند. گاهي افراد مسنتر با ويتامينها و مواد معدني خوردن روي کمي اشتهاي خود را باز مييابند.
درباره لزوم خوردن روي با پزشک مشورت کنيد. داروهايتان را کنترل کنيد. درباره احتمال اينکه داروهاي مصرفيتان يا مقدار آنها باعث بياشتهايي شده باشد سئوال کنيد. پزشک ممکن است دارو را با داروهاي ديگري که اشتها را از بين نميبرند عوض کند.
تغيير برنامه غذايي
هر چه را که دوست داريد بخوريد. اگر غذاخوردن لذت خود را از دست داده است، برنامه غذايي خود را عوض کنيد. ببينيد کدام غذاها برايتان اشتها آور است و از آنها بخوريد.
اگر فقط بستني دوست داريد، هر قدر که ميخواهيد بخوريد. ما رژيم غذايي ناسالمي را توصيه نميکنيم، اما اگر بستني تنها راه رساندن کالري مورد نياز به بدن است، هر قدر که ميخواهيد بخوريد. هدف بالا بردن ضريب اشتهاست.
حجم غذا را کم کنيد. غذا را با حجم کم و دفعات بيشتر بخوريد. معده شما غذاي کمتر را بهتر ميپذيرد.
آب زياد بخوريد
اگر برنامه ورزشي تازهاي شروع کردهايد، مهمترين نياز شما آب است. کم آبي بدن ميتواند بياشتهايي ايجاد کند. پيش از شروع تمرين و بلافاصله بعد از آن يک ليوان آب بنوشيد. به علاوه هر روز شش تا هشت ليوان آب بنوشيد.
نزد پزشک برويد
اگر بعد از دو هفته اشتهاي خود را بازنيافتيد، براي معاينه کلي پيش پزشک خود برويد. قبل از درمان بايد اختلالات جسماني تشخيص داده شود. شايد فقط به يک دوره درمان با آنتيبيوتيک براي از بين بردن يک عفونت خفيف نياز داشته باشيد.
سنجش سلامت رواني
اگر افسرده هستيد، داروهاي ضد افسردگي تجويز شده توسط پزشک اشتهاي شما را بر ميگرداند. با بازگشت سلامت رواني اشتهاي شما نيز بازمي گردد.
از متخصص کمک بگيريد
بياشتهايي عصبي معمولاً به درمان خانگي جواب نميدهد و افراد مبتلا به آن بايد در بيمارستان بستري شوند. معالجه آن مشکل است و نياز به درمان شديد روان شناختي و تغذيهاي دارد. ممکن است تغذيه اجباري از طريق تزريق درون سياهرگي يا لوله معدي لازم شود.