مطالعه‌ها نشان داده احتمال پوسيدگي دندان‌ها در افرادي که در سنين رشد، آب حاوي فلورايد مي‌آشامند، يک‌سوم افرادي است که آب بدون فلورايد مي‌نوشند. برخي از افراد تصور مي‌کنند بروز پوسيدگي دندان با افزايش سن امري طبيعي است اما اين تصور درستي نيست. فلورايد به دو روش از پوسيدگي دندان‌ها جلوگيري مي‌کند؛ در استخوان‌ها و دندان‌هاي در حال رشد کودکان جمع مي‌شود و به سفت‌شدن ميناي دندان‌ها قبل از پيدايش آنها کمک مي‌‌كند اما براساس آخرين سرشماري بهداشت دهان و دندان که در کشور در سال 82 انجام شد به طور متوسط هر کودک با ورود به دبستان 5 دندان پوسيده در دهان دارد و وزارت بهداشت، برنامه‌ريزي‌هاي منسجمي را با هدف کاهش اين آمار انجام داده است.

گفتگو با دکتر سمانه رزاقی دندان پزشک متخصص کودکان

لطفا در مورد فلورايدتراپي و روش‌هاي انجام آن کمي توضيح دهيد.
فلورايدتراپي به معناي رساندن فلورايد به سطح دندان‌هاست که در ترکيب با موادمعدني ميناي دندان مقاوم‌تري در برابر پوسيدگي ايجاد مي‌کند. نقش مهم فلورايد در پيشگيري از پوسيدگي دندان‌ها و کندشدن روند پوسيدگي در دندان‌هاي پوسيده کاملا اثبات شده است. فلورايد از يک سو دندان را در مقابل اسيد توليدشده توسط ميکروارگانيسم‌هاي پلاک ميکروبي دهان مقاوم مي‌کند و از سوي ديگر مي‌تواند ميکروارگانيسم‌هاي پوسيدگي‌زاي پلاک ميکروبي را تغيير دهد و به اين ترتيب در کاهش پوسيدگي موثر باشد. فلورايدتراپي به دو شيوه سيستميک و موضعي قابل‌انجام است. در فرم سيستميک، فلورايد به آب آشاميدني، نمک يا شير اضافه مي‌شود يا اينکه به شکل قرص و قطره استفاده مي‌شود. فرم سيستميک در حال‌حاضر در کشور ما موجود نبوده و به‌طور کلي در سطح جهان نيز چندان مرسوم نيست.

اين فرم چطور استفاده مي شود؟
فرم موضعي که متداول‌تر است، فرمي است که به اشکال متنوعي وجود دارد و کاربردي‌تر است. اشکال مختلف فلورايد موضعي شامل خميردندان‌هاي حاوي فلورايد، دهانشويه‌هاي حاوي فلورايد، ژل‌ها، فوم فلورايد و وارنيش‌هاي فلورايد در دسترس هستند. از بين اين موارد، خميردندان‌هاي حاوي فلورايد و دهانشويه‌هاي فلورايد مصارف خانگي دارند. بايد توجه داشت که استفاده از خميردندان حاوي فلورايد همراه با مسواک، دو بار در روز توصيه مي‌شود. استفاده از خميردندان حاوي فلورايد در کودکان در سنين بالاي 3 سال که کودک توانايي تخليه دهان خود را پيدا مي‌کند، مجاز است. دهانشويه‌هاي فلورايد در غلظت‌هاي مختلف وجود دارند که بايد با تجويز دندان‌پزشک استفاده شوند. به دليل خطر بلع مقادير بالاي فلورايد، استفاده از دهانشويه‌ها نيز در سنين بالاي 6 سال توصيه مي‌شود.

وارنيش فلورايد چيست؟
ژل و فوم فلورايد و نيز وارنيش فلورايد، فرم‌هاي ديگري هستند که بايد توسط افراد آموزش‌ديده (دندان‌پزشک، پرستار دندان‌پزشکي يا بهداشتکار دهان و دندان) استفاده شود. اين ترکيب‌ها داراي غلظت بالاي فلورايد در مقايسه با ترکيب‌هاي ديگر هستند. در مطب دندان‌پزشکي با استفاده از تجهيزات دندان‌پزشکي به کار مي‌رود. وارنيش فلورايد حدود 20 سال پيش در آمريکا معرفي شد و از آن زمان تاکنون به‌طور وسيع مورد استفاده قرار گرفته است.

وارنيش فلورايد يعني چه؟
معناي لغوي وارنيش، لاک و لاک‌زدن است و به نحوه استفاده از اين ماده بر سطح دندان که مشابه لاک‌زدن ناخن است برمي‌گردد. اين ماده بين تمام اشکال فلورايد داراي بيشترين غلظت فلورايد است. در عين حال ماده‌اي بسيار ايمن و کاربرد آن بسيار آسان است. خصوصا در کودکان زير 3 سال که هيچ منبعي براي دريافت فلورايد موضعي ندارند کاربرد آن بسيار توصيه شده است. استفاده آسان اين ماده کاربرد آن را در کودکان خيلي کوچک يا کودکان غيرهمکار بسيار راحت کرده است. استفاده از اين ماده مي‌تواند ميزان پوسيدگي را در دندان‌هاي شيري تا حدود 30 درصد و در دندان‌هاي دائمي تا حدود 40 درصد کاهش دهد که رقم بسيار بالايي است.

اين مساله چه اهميتي دارد؟
توجه داشته باشيم آخرين دندان‌هاي شيري در سن حدود 12 سالگي مي‌افتند و تا اين زمان حفظ سلامت دندان‌هاي شيري براي تضمين سلامت دندان‌هاي دائمي و رويش منظم آنها اهميت بسيار زيادي دارد. تنها مقادير بسيار کمي از وارنيش فلورايد (حدود 5/0 ميلي‌ليتر) براي پوشش تمام دندان‌هاي يک کودک کافي است و بنابراين کاملا بي‌خطر است. طعم خوشايند وارنيش فلورايد نيز به آساني توسط کودکان پذيرفته مي‌شود. موارد ديگر استفاده از اين ماده در دندان‌هاي با پوسيدگي اوليه، روي شيارهاي عميق دندان‌ها و اطراف پلاک‌ها و براکت‌هاي ارتودنسي در افرادي که بهداشت دهان ضعيفي دارند، است.

اين مواد چطور بايد مورد استفاده قرار بگيرند؟
وارنيش‌هاي فلورايد جديد داراي بسته‌بندي يکبار مصرف هستند به‌طوري که براي هر فرد يک بسته جداگانه که حاوي يک برس و خود ماده وارنيش فلورايد است، استفاده مي‌شود. براي تاثير بيشتر بهتر است کودک قبل از استفاده از اين ماده مسواک بزند اما اگر امکان اين کار ميسر نبود اشکالي ايجاد نمي‌شود. اين ماده پس از خشک‌کردن دندان‌ها به آساني با برس مخصوص روي تمام سطوح دندان‌ها زده مي‌شود و بلافاصله پس از تماس با بزاق سفت مي‌شود و به سطح دندان مي‌چسبد. پس از استفاده از وارنيش، کودک مي‌تواند آب بنوشد اما خوردن مواد غذايي سفت، چسبنده، داغ و هر چيزي که وارنيش را از سطح دندان جدا کند، تا حدود 24 ساعت بعد ممنوع است. ضمن اينکه کودک نبايد در آن روز تا فردا مسواک بزند. رعايت اين نکات باعث مي‌شود وارنيش تا حد امکان در تماس با سطح دندان بماند و حداکثر اثر خود را بگذارد.

آيا اين لاک باعث تغيير رنگ دندان مي‌شود؟
بله. ذکر اين نکته ضروري است که کاربرد وارنيش در سطح دندان باعث تغيير رنگ‌زرد دندان مي‌شود که کاملا طبيعي است و معمولا با سايش فلورايد در اثر غذا خوردن کودک کم‌كم برطرف مي‌شود.

آيا تکرار لازم است؟
بله. استفاده از اين ترکيب با توجه به نظر دندان‌پزشک و خطر پوسيدگي دندان کودک مي‌تواند در فواصل زماني 3 ماهه تا 6 ماهه باشد. توجه به اين نکته ضروري است که استفاده در فواصل منظم از ترکيب‌هاي فلورايد است که مي‌تواند بر پيشگيري از پوسيدگي موثر باشد چراکه اثر فلورايدهاي موضعي موقت است بنابراين تنها يکبار استفاده از وارنيش فلورايد در سال هيچ‌گونه تاثيري بر کاهش پوسيدگي نخواهد داشت. استفاده از وارنيش فلورايد در افراد بزرگ‌تر منعي ندارد ولي سهولت استفاده از آن کاربرد آن را بيشتر معطوف به گروه سني کودکان کرده است.

آيا استفاده از وارنيش مي‌تواند باعث تاخير در افتادن دندان‌ها شود؟ و براي سلامت دهان کافي است؟
نه، وارنيش باعث تاخير در افتادن دندان‌ها نمي‌شود چرا که دندان‌هاي کودک به تدريج مي‌ريزد و دندان‌هاي دائمي جايگزين آن مي‌شود اما مي‌توان با مراقبت صحيح و بدون ايجاد پوسيدگي دندان‌هاي شيري، منتظر رويش دندان‌هاي دائمي بود. اين نکته را حتما بايد متذکر شويم که فلورايدتراپي به تنهايي براي سلامت دهان و دندان کفايت نمي‌کند و در کنار آن رعايت دستورالعمل‌هاي بهداشتي دهان مثل 2 بار مسواک زدن در روز با خميردندان حاوي فلورايد، معاينه‌هاي منظم دندان‌پزشکي و استفاده از يک الگوي صحيح رژيم غذايي (حاوي مواد قندي کم) در کنار فلورايدتراپي منظم خصوصا در کودکان اهميت فراواني دارد.

توجه کنيد که دندان شيرخوار از 6 ماهگي پس از هر بار شير خوردن بايد توسط والدين تميز شود و مسووليت مراقبت از دندان کودک تا 3 سالگي به عهده پدر و مادر است. در اين مدت هر 6 ماه يکبار کودک بايد توسط دندان‌پزشک معاينه شود. پس از 3 سالگي دندان کودک بايد سالي يکبار مورد معاينه قرار گيرد. در طرح جديد مراقبت از دندان‌ها، زماني که والدين براي انجام واکسيناسيون کودک به مرکز بهداشتي مراجعه مي‌کنند، در همان زمان نيز مراقبت‌هاي دنداني براي کودک انجام مي‌شود.

برچسب ها: